Tránh làm chết tủy

Tránh làm chết tủy trong quá trình làm phục hình cố định (Dịch từ "Avoiding pulpal death during fixed prosthodontic procedures", Gordon J. Cristensen, JADA, Vol. 133, November 2002: 1563 - 1564)

Trong nhiều cuộc bàn luận với nha sĩ trên thế giới, tôi nhận thấy có những quan niệm khác nhau về mối quan hệ giữa phục hình cố định và điều trị nội nha. Một số nha sĩ cho rằng họ thích điều trị nội nha trên tất cả những răng cần làm phục hình cố định, trong khi một số khác cho rằng hiếm khi cần phải làm nội nha sau khi gắn phục hình cố định.

Sự thật là có một số thách thức khi thực hiện phục hình cố định mà không tiến hành điều trị nội nha.
Sau nhiều năm làm phục hình cố định, thực hiện hàng ngàn mão răng và bàn luận với hàng trăm bác sĩ nha khoa, tôi đưa ra một số nhận xét cá nhân để có thể giúp các nha thực hành tránh thất bại phải điều trị nội nha sau khi gắn phục hình cố định.

Tái tạo răng có thể gây chấn thương tủy

Tái tạo răng được thực hiện khi cấu trúc còn lại của răng để nâng đỡ phục hình cố định có vấn đề và khi còn lại một phần nhỏ cấu trúc mô răng giữa bề mặt sửa soạn và buồng tủy.

Những vật liệu tái tạo mô răng và tác nhân dán có thể kích thích tủy. Vật liệu tái tạo mô răng phổ biến nhất hiện nay là composite nhưng người ta vẫn còn sử dụng amalgam. Để vật liệu tái tạo không góp phần gây hậu quả phải điều trị nội nha, tôi đề nghị dán hệ thống tự xoi mòn trước khi đặt composite hoặc dùng 4-methacryloxyethyl trimellitic anhydride hay 4 META làm chất dán amalgam  như Amalgambond (Parkell, Farmingdade, N.Y) trước khi đặt amalgam.

Sự kích thích tủy của xi măng gắn

Trong thời gian qua, xi măng gắn gây kích thích tủy là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến phải điều trị tủy sau khi gắn phục hình cố định. Tuy nhiên, xi măng gắn resin glass ionomer tăng cường lực như RelyX Luting Cement (3M, St, Paul, Minn.) và Fuji Plus (GC America, Alsip, III.) đã trở thành loại xi măng gắn phổ biến nhất được dùng ở Mỹ. Đây là những xi măng kích thích yếu, giảm có ý nghĩa vấn đề nhạy cảm của răng sau khi gắn. tôi đề nghị tiếp tục và mở rộng sử dụng loại xi măng này.

Dụng cụ cắt

Một vài nha sĩ sử dụng dụng cụ cắt có thời gian sử dụng dài. Đối với tôi, nên sử dụng mũi khoan dùng 1 lần và mũi kim cương giá khoảng 1 USD là thích hợp. Điều này tránh những hậu quả không lường trước được do cắt khi sử dụng dụng cụ mắc tiền và dùng lại.

Sự mất nước trong răng

Sự sửa soạn răng để làm phục hình cố định lấy đi hầu hết men răng làm ngà răng bị lộ và có khuynh hướng mất nhiều nước. Để lấy dấu tốt, vùng cần lấy dấu phải khô và điều này có khuynh hướng làm răng khô quá mức. Việc bảo vệ mô mềm và hạn chế làm khô răng đã được đề nghị để tránh làm hư hại tủy do hiện tượng khử nước của răng.

Tay khoan lệch trục

Sự lệch trục của tay khoan là một vấn đề thường gặp khi tay khoan được dùng để mài khá nhiều cấu trúc răng. Sau nhiều lần khử trùng nóng, đầu tay khoan tốc độ cao bị rung và tính đồng tâm bị giảm, gây nên tác động đập vào răng và tạo tiềm năng gây chấn thương tủy. Nha sĩ được khuyên nên quan sát tính đồng tâm của dụng cụ quay trong tay khoan. Khi phát hiện mũi khoan quay không đồng tâm thì cần sữa chữa hay thay thế tay khoan.

Áp lực trên dụng cụ cắt

Tay khoan chạy bằng hơi dùng để cắt nên chạm nhẹ vào răng. Tuy nhiên trong vài trường hợp, những thay đổi lớn của âm thanh cho biết tiến trình cắt đang thực hiện với áp lực gần như tối đa. Khi sử dụng dụng cụ quay bén, chỉ cần đặt một áp lực vừa đủ để dễ dàng cắt răng. Nếu dụng cụ quay bị mòn hay tính đồng tâm của tay khoan giảm, dẫn đến phải đặt một áp lực lớn trên dụng cụ mài răng trong suốt thời gian làm việc. Áp lực cắt lớn này gây sinh nhiệt và lệch tâm dụng cụ cắt, tạo những va đập mạnh vào răng.

Vướng cộm khớp cắn

Phục hình cố định gắn trong tình trạng có điểm chạm sớm sẽ là răng trụ và răng đối diện bị nhạy cảm. Tôi đề nghị nên đánh giá cẩn thận tất cả những phục hình cố định trước khi gắn để xác định khớp cắn có bị quá cao hay quá thấp với giấy cắn mỏng như Accufilm 2 (Parkell) hay Madaam Butterfly (Almore, Portland, Ore). Những bác sĩ mới vào nghề có thể mắc sai lầm khi chấp nhận gắn phục hình có khớp cắn thấp vì bệnh nhân không phàn nàn. Bệnh nhân có thể chấp nhận phục hình khớp cắn thấp trong 1 hay 2 ngày nhưng cuối cùng những răng bên cạnh răng vừa gắn phục hình sẽ bị đau do phải chịu áp lực tăng thêm và có nguy cơ bị gãy dưới áp lực tăng thêm này.

Răng chết tủy trước khi bắt đầu làm phục hình

Những răng có phục hồi lớn hay những răng có vấn đề về tủy thì nên phân tích cẩn thận trước khi làm phục hình cố định. Nếu có nghi ngờ về sự sống của tủy nên điều trị nội nha trước khi làm phục hình hơn là làm phục hình cố định và điều trị tủy khi cần. Theo tôi, nhiều mão răng làm trên những răng chết tủy hay răng nghi ngờ mà không được điều trị tủy, sai vài tháng hay vài năm những răng này sẽ có triệu chứng và phải điều trị nội nha xuyên qua mão hay phục hình.

Sửa soạn răng quá nhiều

Một số bác sĩ có khuynh hướng mài nhiều mô răng khi làm phục hình cố định. Mặc dầu điều này giúp tiến trình làm răng trong labo dễ hơn nhưng gây nguy hiểm cho tủy răng. Nên mài răng càng ít càng tốt trong mức độ cho phép để tránh làm tổn hại tủy. Sự dự phòng này đặc biệt cần thiết đối với những bệnh nhân trẻ vì răng có buống tủy rộng.

Áp lực nước và hơi lên răng không thích hợp

Xịt nước quá nhiều triong khi mài răng làm hạn chế tầm nhìn, nhưng xịt nước ít sẽ sinh nhiệt ảnh hưởng đến tủy. Theo kinh nghiệm, tôi đề nghị một hướng dẫn lâm sàng đơn giản: nếu có lớp mùn màu xám đọng trên răng trong khi mài thì nên dùng nhiều nước/ hoi hơn. Nước và hơi có thể được cung cấp từ tay khoan hay từ tay xịt phụ do trợ thủ nha khoa để dễ quan sát.

Kết luận

Khi những bác sĩ lâm sàng nhận thấy những răng đã làm phục hình cố định cần điều trị nội nha ngày càng nhiều, nghĩa là đã có nhiều yếu tố bất lợi góp phần làm chết tủy. Mười yếu tố bất lợi tôi đã đề cập trong bài này dựa trên quan sát của tôi qua nhiều năm làm phục hình cố định, nghiên cứu và bàn luận với những nhà thực hành khác.